Չծաղկած ձորի բետոնե գարունը
ՈՒղեգրություն
Արթնացող բնության ձայները խլանում են խցանվող մեքենաների ազդանշաններից, բայց գարուն է։ Քաղաքը հևում է «դեմքերի» ծանրության, երկինքը պատած փոշե ծածկոցի տակ։ Մրցավազք է, հետագիծ չճանաչող աճապարում. նահանջ է պետք, թեկուզ մտքում, թեկուզ քթի տակ երգվող աննկատ նահանջ, ժամանակավոր փրկություն հոգնությունից ու մարդածին բութ աղմուկից։
-Ճիշտ ժամին կշարժվենք,- հուսադրեց կարմրաթուշ վարորդը,- էս մի տարվա մեջ երրորդ ավտոն եմ փոխում. չինական զիբիլ ա։ Բայց դե, գործ ա, պիտի անենք։ Էս մի ռեյսն էլ քշեմ, տանեմ սերվիս։ Ու թզբեհը գրպանից հանելով, բացելով սառը սուրճի պլաստմասսայե բաժակի բերանը՝ գնաց բետոնե բազրիքի վրա նարդի խաղացողների կողքին կանգնելու. մի քիչ Երևան, մի քիչ մոռացված քաղաք։
***
Ճանապարհը երկար չէ, գնացողներն էլ քիչ են, մեքենայի արագությունը`բարձր։
-Էդ ո՜ւմ ես սիգնալ տալիս,- քիչ անց պատուհանի ապակին իջեցնելով` գոռգոռաց կատաղությունից կարմրած կարմրաթուշը։
-Քեզ։ Բա քաշում ես վրես,- խոսքի տակ չմնաց կողքով ընթացող առաքումների մեքենայի ղեկին նստած երիտասարդը։
-Էդ ո՜ւմ ես ասում`քաշում ես վրես։ Քաշի կանգնի հլը...
Չկանգնեց։ Ընթացքն արագացրեց ու ձեռքը օդում թափ տալով՝ հեռացավ։
Հաղթանակած, բայց տղայական բորբոքումը չբավարարելուց թևաթափ՝ չինականի շոֆերը փակեց պատուհաններն ու ձեռքն առավ հեռախոսը։ Կպավ չինական բլյութութին. Օֆելյա Համբարձումյանի «Հայրիկ» երգի մեղեդին լցրեց սրահը։ Ի՜նչ հիշեց, ինչո՞ւ հիշեց։ Հայացքը սևեռեց Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի դեռ չծաղկած լեռների լանջերին ու շարունակեց ընթացքը`մեկումեջ նայելով հայելու մեջ։ Նկատելով միակ ռուս տուրիստի և իմ տարօրինակ ու դառնացած հայացքները` անջատեց երգը, մի քանի վայրկյան բզբզաց հեռախոսի մեջ ու կրկին միացրեց. Acon-ի ու Tupac-ի All eyes on me-ն պատանեկան հիշողություններ արթնացրին։ Ի՞նչ մտածեց, ինչո՞ւ նրան թվաց, թե պիտի հավանենք... կամ գուցե բազմաոճ երաժշտական ճաշա՞կ ուներ. չգիտեմ...
Ճամփաբաժան մեծադիր գովազդերից մեկի վրա գրված է. «Անգամ մեկ բաժակ օգտագործելը վտանգավոր է», իսկ հարյուր մետր հետո մոտ երկու կիլոմետր ձգվում են երկու տարբեր օղիների գովազդային պաստառներ. ճաշակի հարց է ու ազատ մրցակցություն... փողին մուննաթ... իսկ խմելուց առնվազն կարմրում են:
***
Գարնանային արևի թույլ լույսը դիպչում է սարերին. ծաղիկ չկա։ Բետոնը ծածկել է հողը, որ ասֆալտի ու քարերի տակից մի կերպ շնչում է կանաչի մասին։ Քաղաքի փողոցները դատարկ են, սարերը`սափրած։ Այսուայնկողմ աչքի են ընկնում ցեմենտբետոնե սյուներով վեր խոյացող ապագայի բազմաթիվ շենքեր։ Լռություն է, սպասված ու բաղձալի, բայցև՝ անակնկալ։ Ձնածածկույթից դեռ լիովին չազատված բլրի լանջին մենավոր, ասես անցյալ զարթոնքի մասին մի հուշակոթող, Գրողների ստեղծագործական տունն է`տարիների ու պատմության, բառերի հաճելի ու գեղեցիկ «բեռը» պատերից ներս ամփոփող։ Ներսում լռություն է, ամոքող և չճնշող լռություն։
Գրողների տանն ավելի քիչ գրող կա, քան Ֆեյսբուքում. բացառիկ բան չէ...
***
Գարնան լուռ գիշեր է։
Մոտակա շինարարության վերամբարձ կռունկը ավարտել է աշխատանքը և քիթն այնպես է կայանել, որ դիմացի սարի լուսապատ խաչը նստել է թևին։ Հեռվում` գիշերային լուսավորության մեջ, վեհորեն խոյանում են ձորի միակ տեսարժան վայր Կեչառիսի վանքի գմբեթները. ռեստորաններն ու կազինոները հաշիվ չեն։
-Մի հատ լավ երգ դիր, պարենք էլի։ Հո՜պ, հո՜պ...
Մութ լռության մեջ մեկընդմեջ արձագանքող հարբած ձայները, անհոդաբաշխ, անհյուրընկալ, լռությունից շեղող ձայներն աստիճանաբար խլանում են`թողնելով ինձ սենյակից նահանջող հոգնության ու բաղձալի անմարդության հետ մենակ։ Ծխախոտս հանգցնում եմ ու պատշգամբից անցնում ներս. հայացքս պատուհանագոգին դրված «Արարատ» կոնյակից ու գերմանական շոկոլադից չեմ կտրում։ Երկու բաժակ ունեմ, բայց մենակ եմ։ Ծաղկունյաց լեռներում «Արարատ» կոնյակը լցնում եմ բաժակների մեջ ու երկու հոգու փոխարեն խմում, ապա նորից դուրս գալիս պատշգամբ։
Բայց այստեղից ամեն ինչ անճանաչելի է։ Ճշմարտությունը մեր առջև է, իսկ մենք չենք կարողանում այլևս ոչինչ հասկանալ, կասեր Պոլ Վալերին: Բայց գուցե չենք ցանկանում...
***
Ձնածածկ թմբի գագաթին քարե Չարենցն է`թիկունքը` շենքին, լուռ, բայց խոսուն հայացքը`հառնող բետոնե քաղաքին։ Նրա ծնունդն է։ Ֆեյսբուքում ավելի շատ շնորհավորանք կա, քան ծաղիկներ՝ գերեզմանին. նա գերեզման չունի... եթե ծնված լիներ Ֆրանսիայում, չէր էլ մահանա. այնտեղ պոետներն անմահ են, այստեղ, լավագույն դեպքում, հայտնվում են Ֆեյսբուքի պատերին ու դասագրքերում։
***
Ստեղծագործական տնից փոքր-ինչ ներքև` քաղաքի կենտրոնական հրապարակում, որն ավելի շատ շրջանաձև երթևեկի խաչմերուկ է, կորել է Ենգիբարյանը։ Իր պես համեստ ու ամաչկոտ` թաքնվել է բոլորի աչքից, ավելի ճիշտ`թաքցրել են շինարարական երկաթյա արգելապատնեշների հետևում։
Ծաղկունյաց հրապարակի վերջում պաշարման մեջ գտնվող Լեոնիդ Ենգիբարյանը, անձրևանոցը բացած, կարծես պատրաստվում է թռիչքի դեպի նոր կառուցվող հարակից շենքի տասնհինգերորդ հարկ։ Անձրևանոցն ասես մի փոքրիկ պարաշյուտ լինի, որից բռնվելով կարելի է թռչել-գնալ հեռու՜- հեռու...
Մի՛ նեղացրեք մարդուն, պետք չի․․․ այսօր նրա ծնունդն է...
***
Վերջապես կիրակի է, հանգստի վերջին օրը։ Ծեգին, բետոնե այս քաղաքում, ինչպես կասեր ոչ թե Չարենցը, այլ մերօրյա բանաստեղծներից մեկը, գործի անցած պարեկներն իրենց ծառայողական նոր մեքենայով վերուվար են անում քաղաքի մի քանի նեղլիկ փողոցներում, մարդաշատ դարձած ռեստորանների ու սրճարանների առջևով. ստեպ-ստեպ հնչող ազդանշանի ձայները դուրս են հրավիրում սխալ կայանած մեքենաների` մի կտոր հաց ուտող վարորդներին:
Հեռվից լսվում են եկեղեցու զանգերը. Պատարագ է, հոգևոր սնունդ ընդունելու ժամի մասին են ազդարարում ղողանջները։ Անառակի կիրակին է. հրավիրված են բոլորը` հոգնածները, բեռնավորվածները, հանգստացողները, անառակները, մոմ վառողները, շինարարության տերերը, եկեղեցու պատուհաններից ներս ընկնող արևի շողերը նկարող ու սթորիի մատերիալ ստեղծող հինգրոպեանոց այցելուները։
Նորից կարմրաթուշ վարորդն է. Կանգնել է հրապարակում`չինական մեքենայի կողքին` հայացքը լեռներին. փաստորեն վերանորոգել է, բայց ոչ գալիս շատ ուղևոր կար, ոչ էլ, առավել ևս, Երևան վերադառնալիս։ Մի պահ շրջվեց իմ կողմը, բայց ոչինչ չասաց. կամ հիշեց, կամ ուղղակի հոգնեց տեսարանից...
Կիրակին կես է եղել, օրը հակվել է դեպի երեկո. փախուստիս վերջին ժամերն են, որ նահանջ էր`ինքնահայեցման ու ինքնամաքրման`փոշուց, փոշոտ մարդկանցից, քաղաքից դեպի լեռներ։ Արևն իջնում է սափրած լեռների գիրկը։
-Երևան եմ գնում, - խաղաղ, կարծես քարի տակից ելնող ձայնով պատարագից հետո ասաց քահանան։
Լուռ գլխով արեցի ու բացեցի ճապոնական մեքենայի դուռը։
***
Կյանքի օրերի պես ոլոր-մոլոր ճանապարհը ավազահանքերի վերածված սարերի կողքով ձգվում է դեպի Երևան. այստեղ դրանք չեն սափրում, քերում-թափում են...
Նայում եմ դիմացս, բայց մտքերով դեռ լեռներում եմ. շուտով Պոեզիայի համաշխարհային օրն է. պոետները մեռնում են չկարդացվելուց...
Հեռվում Երևանն է։ Բետոնն այստեղ ավելի խորն է ներծծված հողի ու ամպերի մեջ, բայց գարունը ապրելու և սիրելու մասին է, անգամ գրողներին, հատկապես` պոեզիան... իսկ առավել ևս՝ ծննդավայրդ…
Դավիթ Սամվելյան