Զուգահեռ ապրող մարդը
Կուզեի իմանալ՝ ո՞վ է լուսամուտիս տակ կառուցել Նյու Յորքը։ Ովքե՞ր են այս մարդիկ, որ աջ ու ձախ են գնում երկնաքերներում գտնվող իրենց գրասենյակներում, ո՞ւր են գնում այն սևամորթները։ Ինչո՞ւ եմ ես կանգնած հենց ա՛յս պատուհանի կողքին: Տեսադաշտումս հայտնվում են կարմիր օղակներ, կահույքի բաց փայլ, բանալին՝ պահարանի անցքում, երկնքով սավառնող թռչուն, ցուցանակի վրա երկու տառ, հսկայական սենյակի հատակին մանրահատակի նախշ, բոբիկ ոտքի մատներ, ծալվող մահճակալ, տղամարդու գլխարկ այն պահին, երբ վերևից միայն գլխարկ է երևում, իսկ տակը ոչ ոք չկա, դիմացի պատուհանից ինձ է նայում մարդու ուրվական և փորձում է գուշակել՝ ով եմ ես։ Նորից նստում եմ անկողնուս վրա՝ փորձելով հավաքել մտքերս։ Եվ այսպես՝ տարիներ շարունակ։
Ամեն անգամ արթնանալուց հետո պետք է հիշեմ՝ որտեղ և ում հետ եմ, հատկապես, եթե մոտակայքում էլի մարդ կա, օրինակ մի կին, որը շրջում է այն սենյակում, որտեղ ես հենց նոր եմ արթնացել։ Ոտքիդ տակ հողը մի անգամ է հայտնվում, ապա նշմարվում են փողոցներն ու քաղաքները, իսկ հետո մարդն է փայլատակում տիեզերքի մի կետում։ Արդեն մի քանի տարի է՝ հիասթափվել եմ աշխատանքիցս։ Հիմա ես գործիս մասին չեմ էլ հիշում։ Իմ իրական գործն այն է, ինչ ես անում եմ իմ մտքում: Եվ գնացքի վագոնում՝ Հռոմից Միլան և հակառակ ուղղությամբ ընթանալիս կամ ղեկին՝ Իտալիայի ճանապարհներին։ Ես քանդակներ եմ նախագծում ափամերձ տարածքների համար։
Այսպիսով, ես Նյու Յորքում եմ: Ինձ դիմավորում են Քենեդու օդանավակայանում։ Ես ոչ մի բառ անգլերեն չեմ խոսում, ինձ դիմավորողը` ճիշտ հակառակը։ Զարմանալի չէ․ նա ամերիկացի է։ Սա է կարևորը։ Չնայած եվրոպացու տեղ էլ կանցնի, հետաքրքրությունների շրջանակը լայն է։
Ծանոթությունը կայացավ։ Փոխանակվեցինք այցեքարտերով, կատարեցինք ծիսական ժեստեր։ Մի երկու անգամ էլ ժպտացինք։ Սկզբում նա ինձ տարավ ինչ-որ հյուրանոցի նախասրահ, բայց շուտով մտափոխվեց, ինձ մեքենան նստեցրեց ու տարավ մի բնակարան։ Այսպիսով, ես հայտնվեցի անցյալ դարի ոճով կահավորված սենյակների լաբիրինթոսում, որտեղ, ըստ երևույթին, ժամանակին բանկ է եղել։
Մենք այժմ ապրում ենք մեքենաների պես, և, հետևաբար, մեզ ավելի հարմար է աղմուկը, ճռճռոցը կամ բզզոցը, քան բառերը: Ո՞վ գիտի, միջատները, հավանաբար, ժամանակին նույնպես խոսում էին, մինչև հասկացան, որ բառերը չափազանց երկար են և անցան իրենց հասկանալի ծածկագրի՝ բաղկացած ճռռոցներից և ծլվլոցներից։ Սա այն ծածկագիրն է, որը նրանք օգտագործում են գիշերը՝ խոտերի մեջ նստած։ Եվ, այնուամենայնիվ, կան բառեր, որոնք ինձ բուռն սեր են ներշնչում։ Օրինակ՝ ԲԱՈԲԱԲ։
Արդեն տևական ժամանակ է՝ ինձ մի թեմա է անհանգստացնում՝ Մեծ ջրհեղեղը տիկնիկային թատրոնում։ Վարագույրը բարձրանում է։ Վերևից իջեցված է սպիտակ կտոր։ Էկրանի վրա անձրև է գալիս: Հաջորդիվ երևում է մեկ այլ սպիտակ շղարշ, ապա՝ մեկ ուրիշը: Հինգ-վեց թերթ անձրև։ Եվ այս ամենը՝ ամպրոպի ձայների ու կայծակի լույսի ներքո։ Անձրևի վարագույրներն ընկնում են նաև տիկնիկային թատրոնում նստած տիկնիկների վրա։ Այնուհետև անձրևոտ նկարների ստորին եզրին հայտնվում են հայտնի քաղաքների ուրվանկարներ՝ Հռոմ, Փարիզ, Նյու Յորք, Մոսկվա: Տիկնիկներից վեր կախված կտավների ստորին հատվածում կարելի է նկատել ինչպես լեռնային, այնպես էլ հարթ բնապատկերներ։ Տիկնիկները ներկայացնում են հանդիսատեսին։ Ի վերջո, սավանների ստորին մասում ջուրն սկսում է արագ վեր բարձրանալ։ Ջրհեղեղը հերթով կուլ է տալիս այս բոլոր կախարդական նկարները։ Այժմ էկրաններին միայն ջուր է երևում: Վերջապես էկրանները բարձրանում են։ Իսկական ջուր է լցվում բեմի վրա։ Ալիք ալիքի հետևից՝ հասնելով պատերին։ Տիկնիկայինի հանդիսատեսը խուճապի է մատնվել։ Հուսահատության մեջ նրանք փախչում են աստվածաշնչյան խոսքերի ուղեկցությամբ։ Վերջապես տիկնիկների աշխարհն անհետանում է ջրի տակ։
Ձայնը անդադար կրկնում է աստվածաշնչյան խոսքերը.
…Եվ ջրհեղեղը շարունակվեց երկրի վրա քառասուն օր… և ջրերը տիրեցին երկրի վրա, ծածկվեցին բոլոր բարձր լեռները, որոնք ասես երկնքի տակ լինեին… Եվ մեռան երկրի վրա բոլոր շնչող էակները՝ թռչուններն ու անասունները, գազանները, բոլոր սողունները և բոլոր մարդիկ: Հողի վրա ամեն ինչ, որ կյանքի շունչ ուներ, մեռավ… Մնաց Նոյը, և այն, ինչ նրա հետ էր տապանում:
Տիկնիկային թատրոնը ողողած ջրի երեսին թղթե տապան է լողում։
Գալիս է ժամանակ, երբ փլուզվում են այն տների և երկրների պատերը, որտեղ դուք այցելել կամ ապրել եք: Մնում են միայն հիշողության վանդակապատ ցանկապատերը։
1997-2003/ գրառումներ
***
Canto Nine/ Իններորդ երգը
Երևի հարյուր օր էր՝ անձրև էր գալիս,
և ջուրը, ներծծվելով
բոլոր բույսերի արմատների մեջ,
Հասավ գրադարաններին և թրջեց բոլոր սուրբ բառերը,
որոնք փակված էին վանքում։
Երբ եղանակը բացվեց,
Սայաթ-Նովան, որ ամենաերիտասարդ վանականն էր,
մի սանդուղք վերցրեց ու բոլոր գրքերը բարձրացրեց տանիք՝
Բաց փռեց արևին,
Որ տաք օդը չորացնի թերթերը թաց։
Մի ամիս տևեց լավ եղանակը,
Ու վանականը ծնկած մնացել էր բակում՝
Սպասելով, որ գրքերը կյանքի նշան ցույց տան։
Վերջապես մի առավոտ էջերեը սկսեցին
քամու տակ թեթևակի խշշալ։
Թվում էր, թե մեղուների պարս էր իջել տանիքին,
և Սայաթ-Նովան սկսեց լալ, քանզի տեսավ, որ գրքերը սկսել էին խոսել։
Տոնինո Գուերա
Թարգմանությունը անգլերենից՝ Լյուսիլ Ջանինյանի