Առաջ
Առավոտյան քամին կանխատեսելի չէր: Ո՛չ նախորդ օրվա արևն էր հուշում դրա մասին, ո՛չ օդերևույթաբանները, ո՛չ գիշերային երկնքում աստղերի դասավորությունը, ոչ էլ նույնիսկ ընտանեկան հոգեբանները: Անսպասելի ներխուժում էր դա՝ բաց պատուհաններից ու փակ հոգիներից ներս: Չնայած բնակարանը չորրորդ հարկում էր ու դիմացի շենքից պարզ երևում էր ննջասենյակը, վարագույրը միանգամայն թափանցիկ էր: Բոլորովին սպիտակ չէր, առաջին հայացքից անհնար էր հասկանալ դրա գույնը: Ինքն, օրինակ, ասում էր՝ ստվերագույն, պարզ չէ, որովհետև միշտ դրանից ա՞յն կողմ էր նայում, թե՞ այս: Հավանաբար թաքցնելու բան չուներ, դրա համար էլ վարագույրը թափանցիկ էր: Գիտեր իհարկե, որ ի տարբերություն ենթադրենք ոսկոր գտած շների, մարդիկ թաքցնում են իրենց երջանկությունը:
Հենց վարագույրն էլ առաջինը մատնեց քամու ներկայությունը ու Անսպասելին ներս մտավ: Քանի որ դեռ քնած էր, միայն մազերը շարժվեցին ու աչքերն ավելի փակվեցին՝ հրաժարվելով ընդունել հերթական, բայց նոր օրը: Չհանդիպելով վարագույրի նույնիսկ թույլ դիմադրությանը՝ քամին սկսեց հենց մահճակալի կողքին դրված մոխրամանից: Ընդամենը մի հպումով փոշի դարձրեց անցած մի քանի օրերի՝ անլուծելի հռչակված տառապանքը՝ չնայած սիգարետի մնացորդներից մեկի վրա կարմիր էժան շրթներկի հետքեր կային: Մոխրագույն օրերն այդ դանդաղ թափվեցին գետնին: Հավանաբար այդ տեսքն են ունենում ամենավերջում մարդիկ, եթե մեկը նրանց նայում է վերևից:
Սև սուրճի մրուրը ծանրացրել էր սպիտակ /իրականում՝ ատամների պես դեղնած/ բաժակը, ու քամին շատ չհամառեց՝ այն տապալելու գործում: Փոխարենը զոհվեց ջրի դատարկ բաժակը, ու որովհետև դրա մեջ դեռ անցած օրվա կաթիլները կային, գետնին թափված մոխիրը խոնավությունից սև բծերի վերածվեց՝ ապացուցելով, որ դեպքը դժվարներից է՝ անգամ քամու համար: Երևի այդ պատճառով սառը սուլոց լսվեց ու մուգ կապույտ, բարակ ծածկոցը բացվեց՝ ցույց տալով այն խեղճ մարմինը, որի անթև հոգու հետևից եկել էր վաղ աշնանային քամին:
Էլի չզարթնեց՝ չնայած արդեն զգում էր քամու ներկայությունը, ինչը հավանաբար սեր առաջին հայացքից չէր, որովհետև արագ նորից մտավ ծածկոցի մեջ: Նույնիսկ հաստ մրուրը չօգնեց սուրճի բաժակին. քամին լրջորեն էր տրամադրված: Ճոճվեց ու ընկավ համառ մարտում: Դա մի քիչ հանգստացրեց քամուն ու կեղտոտ օդում երևացին թույլ արևի առաջին շողերը, որոնց լույսի տակ պարզ երևում էին փոշեհատիկ դարձած անցյալ օրերը:
Նորից սուլոց: Այս անգամ քամին հարձակվեց կարճ պահարանին շարված լուսանկարների վրա: Ովքե՞ր էին այնտեղ: Ժպտում էին այնտեղ: «Առաջ ավելի լավ էր», կոչվում էր լուսանկարների շարքը՝ ոչ պաշտոնապես, անշուշտ: Քամու միակ թշնամին առաջն է, եթե այն անցյալ է նշանակում ու քամին ենթարկվում է միայն մեկ մարտական հրամանի՝ առա՛ջ:
Լուսանկարներից մի քանիսի ապակե ցուցանակները ճաքեցին, բայց ավելի շատ փշրվեցին: Միայն մի աչքը բացեց: Քամին դեռ կնկատի, որ երեկ շատ է խմել: Երեկ՝ նույնպես: Լուսանկարների մարդկանց երկրորդ մահը կամ անհետացումը՝ քամու դեմ անիմաստ պատերազմի հետևանքով, կրկին չստիպեց վերջնականապես զարթնել: Փակեց նորից աչքը: Գուցե վախի՞ց, կամ հոտի՞ց: Քամին նորության հոտ ունի՝ վանող-գրավիչ:
Երկրորդ հարձակումը՝ ծածկոցի վրա: Այս անգամ ոտքերը բացվեցին: Բայց ինչո՞ւ է այս մարդը բոբիկ քայլում: Ու ինչո՞ւ է այսքան քայլում և որտե՞ղ է քայլում: Աստղանման փայլերը, որը խրվել-մնացել էին մաշկի մեջ, հուշում էին՝ քնածը ծարավ անապատներ է կտրել: Կոշտուկները լուռ պատմում էին հավերժ լեռնագնացության մասին: Սպիները վկայում էին, որ մարդն ավելի համառ է ճանապարհներին աճող փշերից ու ծառերի ընկած սուր ճուղերից: Ավելին՝ գոնե մեկ անգամ հաղթահարել է լաբիրինթոս-անտառը: Ընդհանուր մաշկի աղի չորությունը հիշեցնում էր օվկիանոսի մասին: Ո՞վ է այս մարդը: Քամու հարցը չէ: Քամին մարդուն հարցեր չունի:
Անպատասխան հարցերից չորացած շշերը ընկան շրջափակման մեջ հայտնված զինվորական խեղճուկրակ դասակի պես: Քամին գործի դրեց դոմինո ռազմավարությունը: Իր սիրածը՝ մարդկանց դեմ և նրանց երեկվա շշերի: Ու նորից փակեց ոտքերը: Քամի՛ն դա արեց: Ուրեմն դեռ անհրաժեշտ են դրանք:
Ջարդվող շշերի աղմուկից վեր թռավ.
-Ինչի՞ չես թողնում քնեմ,-ո՞ւմ վրա գոռաց մենակ ապրող մարդը:
Բայց քամին հանգստացավ: Խղճա՞ց, ազդվե՞ց, մահճակալին՝ հենց նրա կողքին նստե՞ց, գլուխը շոյե՞ց, կոլումբիական մոգական դաշտերից թարմ սուրճի հոտը բերեց-հասցրե՞ց,... Ամենևին: Փոշիացրեց ու փշրեց: Այն ամենը, ինչը փոշիանում ու փշրվում է: Վաղ, թե ուշ: Երեկ ու այսօր: Նաև վաղը:
Սառը հատակին իջան օվկիանոսոտ ոտքերը: Բզզացող գլուխը դեռ տրորվում է փետուր չգրկած ձեռքերի մեջ: Ինչո՞ւ չի ծխում: Բայց ուզում է: Ուզում է, բայց մոռացել է: Ինչո՞ւ չի նայում պահարանի վրա, գետնին, սենյակում, շուրջբոլորը փշրված անցյալին: Ո՞ւր կորավ քամին և... Սրտամոտ ձախ գուլպան:
Ոչ մի բոբիկություն էլ չկա: Կան ձիգ կապվող, հիմնականում սև, նույնիսկ մի քիչ սեղմող կոշիկներ, մոխրագույն կամ այլ մեռյալ գույնի պիջակներ, սև կամ սպիտակ վերնաշապիկներ և փողկապներ: Շատ: Ամուր ձգվող:
Մեքենան արդեն սպասում էր դրսում, հաջորդ րոպեից՝ վճարովի: Մոռացավ, թե ինչու էր մորուք պահում և սափրվեց: Համառորեն զանգում են: Երևի վարորդն է: Ուրիշ հարազատ չունի: Բոլորը գործընկեր են կամ լուսանկար: Երբեմն՝ չորացած բաժակ, շիշ՝ նայած հուշի ծանրությանը կամ միմյանց միջև եղած հեռավորությանը: Հաստատ վարորդն էր զանգողը. ամեն դեպքում, երբ դուրս եկավ տնից, մեքենան չկար. մարդիկ չեն սիրում սպասել՝ նույնիսկ վճարովի: Ավելի լավ. կքայլի: Առաջինը փողկապը հանեց, հետո պիջակը՝ չհասկանալով, թե ինչու է պետք դա արևոտ օրերին: Բայց ինչո՞ւ է կոշիկները հանում անծով քաղաքում: Ինչո՞ւ են շարժվում տերևները կանաչ այգում: Իսկ ինչո՞ւ է ճակատը լայն բացած մանուշակագույն կինը որոշել, որ երեխային այդ օրը պետք է դպրոց չտանի, փոխարենը պիտի այգի գնան: Ինչո՞ւ նա չի նայում, թե որքան հեռու է նետում քարերը՝ մի առավոտ անձրևաբեր ամպի պես անհետ կորած հորն այդքան նման փոքրիկ տղան: Ու ինչո՞ւ է բոբիկացած մարդն ուղղակի-անհայացք անցնում մանուշակագույն ծաղիկների կողքով՝ դառնալով երեկվա մոխրից ու խոնավությունից ծնված սև բիծ:
Հովիկ Աֆյան