Երջանկություն
Իհարկե ձմեռ էր. ամեն դեպքում՝ տարվա ոչ մի եղանակին մարդիկ քեզ չեն հիշում. դրա ժամանակը չունեն: Եւ անհրաժեշտությունը: Ինչ սիրուն բառ է՝ ան-հրաժեշտ-ություն:
Լավ չեմ հիշում՝ ձյուն գալի՞ս էր, բայց քանի որ նման օրերին ձյունն անպայման գալիս է՝ անհասկանալի է՝ մոռացությա՞ն, թե՞ նորոգման սպիագույն ծածկով, ենթադրենք, որ գալիս էր:
Դասախոսը բավականին ծեր է, իր սիրած գրականության պես: Ուսանողները հաճախ են բռնացնում նրան՝ քնած: Մի համարձակը նույնիսկ հեգնեց.
-Փաստորեն գրականությունն այդքան ձանձրալի՞ է, -ասաց, իհարկե, աղջիկը:
-Երբ ինքդ ես գրում կամ կարդում՝ երբեք, -պարզվեց ամենևին էլ քնած չէ:
Հենց այդ պահին լսարանի դուռը ծեծեցին ու քո անունը տվեցին, թե բա. «Մի րոպեով կարելի՞ է»: Դասախոսը քեզ նայեց՝ թույլ տալով ընտրել գնալ-մնալդ: Դռան մոտ կանգնածը մանկությանդ ընկերն է՝ տասնվեց տարի չտեսնված: Գնում ես: Ընկերդ մենակ չի եկել: Նրա կողքին աղջիկ կա: Չես հասկանում՝ ինչու է ժպտում: Աղջիկը:
-Ինքն է, -դիմում է աղջկան ու գլխով քեզ է ցույց տալիս ընկերդ,-հենց նա, ում պատճառով դու ինձ սիրում ես:
«Այ քեզ խայտառակություն»,- մտածում եք, դու՝ հաստատ, աղջիկը՝ երևի: Ընկերդ չի ամաչում: Նա արդեն քեզ է դիմում.
-Հիշո՞ւմ ես էն նամակները, որ իմ անունից գրում էիր: Ըհը արդյունքը: Ինքը ինձ սիրե՛ց:
«Հարսանիքին չի կանչել», բայց թքած: «Ի՞նչ կապ ունեմ ե՛ս»,-մտածում ես: Ընկերդ գրկում է քեզ.
-Գնանք՝ մի կտոր հաց ուտենք,-ասում է:
Աղջիկը քեզ է նայում: Նա էլ է խնդրում: Կարծես: Գնա՞լ, թե՞ մնալ: Աղջկան ճանաչում ես, բայց ո՞վ է նրա կողքի տղան: Տասնվեց տարի:
Աղջիկը ձեզ հետ չի գալիս: Ընկերդ է այդպես որոշում: Տղաներով եք հաց ուտում: Միս: Ընկերդ չորրորդ անձեռոցիկն է յուղոտում ու հեռախոսը մեկնում քեզ: Էկրանին լուսանկար է.
-Ինքն ա,-ասում է:
Սա ուրիշ աղջիկ է:
-Կարաս արդեն սկսել,-ընկերդ մի կտոր միս էլ է վերցնում:
-Բայց ես չեմ ուզում,-ասում ես:
-Բայց ո՞վ ա ասում, որ դու ուզես: Դու հաց կեր, ու մի բան գրի, որ ինքն էլ ինձ ուզի:
Ուրեմն ընկերդ չի եկել քե՛զ տեսնելու: Նա ուղղակի սոված է: Դու սա չես հասկանում: Սա դու հետո ես հասկանալու երևի: Ինչպես նաև այն, որ ձեր մանկությունը ծանր վիրավորվել է ընկերոջդ արձակած փամփուշտից ու մեծ մարդասիրություն կդրսևորես, եթե ձեռքերով խեղդես նրան՝ չթողնելով, որ մահամերձը երկար տանջվի:
Մաքուր օդ ես ուզում: Ընկերդ էլ է ծխում:
-Էսօր չորեքշաբթի ա: Մինչև ուրբաթ քեզ ժամանակ,-ընկերդ է:
Ու դու հասկանում ես, որ շատ ուտողներն արագ են ծխում: Խոստանում ես գրել: Ձեր լսարան եկած աղջկա աչքերը մոխրագույն են: Այս մեկինը՝ կանաչ: Կարևոր է՝ չշփոթելը:
Գիշերվա չորսին հարյուրվեցերորդ «Հը՞»-ն ես ստանում ընկերոջիցդ: Այդ մի բառն է գրում: Բանավոր պայմանավորվածության համաձայն՝ դու պարտավոր ես քո և այդ աղջկա նամակագրությունը սքրին անել ու ուղարկել ընկերոջդ: Որ ուրախանա ու հանգիստ քնի: Կամ որ շատ ուրախանա և չկարողանա քնել: Նա արդեն զանգում է քեզ: Դու չես պատասխանում: Չես էլ կարող: Դու տանը չես: Գիշերվա չորսին դու պառկել ես ձյան մեջ, հեռախոսդ՝ տանը թողած: Դու ոչինչ չես գրել, չես էլ ուզում: Միակ բանը, որ ուզում ես ձյան մեջ թավալվելն է: Ուզում ես ու անում ես՝ չկշտանալով հաճույքից, որ առաջին անգամ անում ես այն, ինչ ուզում ես՝ մանկությունից ի վեր: Դուք միասին էիք թավալվում ձյան մեջ: Դու ու ընկերդ: Հենց նրանից սովորեցիր, որ ձյունն ուտում են: Ճիշտ է՝ պետք է հատուկ ընտրես, որ ամենասպիտակներն ուտես. «Թե չէ՝ փորդ կցավի»: Այդպես էլ անում էիք: Տնից, դասից, բոլորից փախչում էիք ու թավալվում, ուտում... Այն ժամանակ քիչ բան կար ուտելու, այն ժամանակ ընկերդ քեզ ասում էր, որ երեկ է իմացել, որ կովի միսն ուտում են՝ իր հորից. «Տեսնես համո՞վ է»:
Հենց ձյան մեջ պառկած էիք որոշել, որ օդաչու եք դառնալու, ոչ թե որովհետև այդ ժամանակ բոլորն էին դա որոշում, այլ որպեսզի անպայման հանդիպեք նաև երկնքում:
-Ես Ամերիկա կգնամ, բա դո՞ւ,-ասում էր ընկերդ:
Դու չգիտեիր՝ ուր կգնայիր. երկնքում լինելն արդեն բավարար էր քեզ: Ուրիշ բան գիտեիր, այն, որ երբ ձյուն է գալիս, ու դու պառկում ես արդեն եկածի վրա ու նայում ես դեռ եկողներին՝ ոչ մի տարբերություն չես զգում երկրի ու երկնքի միջև:
Մոխրագույն աչքերով աղջիկը ձեր դպրոցից էր: Ձեզնից, եթե ճիշտ եմ հիշում, երեք տարի փոքր: Այն ժամանակ նամակները թղթի վրա էին գրում: Սպիտակ: Ուրիշի ձեռագրով: Դու Չարենցին էիր սիրում, ընկերդ նրա կենսագրությունը: Անգիր գիտեր, ի տարբերություն քեզ, որ մինչև հիմա չես հասկանում՝ ինչու պետք է անգիր իմանալ մի տող կամ վեցի բազմապատկման աղյուսակը:
Բայց դու հիշում ես՝ ինչ ես գրել մոխրագույն աչքերով աղջկան: Նույնիսկ հիմա: Դու գիտեիր նրա սիրած գույնը, երգը, բառը, նույնիսկ շարժումը: Դու չգիտեիր, որ բանաստեղծություններն անգիր անելու համար ընկերդ դասագրքերը դնում է բարձի տակ: Դու չգիտեիր, որ ընկերոջդ հայրը, հավանաբար չդիմանալով որդու՝ «բա է՞լ ինչի միսն են ուտում» հարցին, որոշել էր վաճառել իրենց տունն ու տանել ընտանիքը: Ամերիկա: Ինքն էլ չգիտի: Ընկերդ: Ու երբեք էլ չի իմանալու, թե ի՞նչ գեղեցիկ սառցե քանդակ էր առաջացել իրենց լվացքի պարանին, երբ այլևս չէր վառվում իրենց տան լույսը, երբ ավելի շատ ձյուն էր թափվում երկնքից՝ ուղիղ բերանիդ մեջ և այտերիդ, և նրանց մութ պատուհանին նայող աչքերիդ:
Ուրեմն միասին են: Տեսնես երբվանի՞ց: Դու մոռացել ես միսը, անձեռոցիկները, սիգարետը, կանաչ աչքերը, աշխարհի բոլոր խայտառակություններն ու ամոթը: Դու թավալվում ես ձյան մեջ ու մոռանում ես նույնիսկ հարցը՝ «Տեսնես երբվանի՞ց»: Դու փախել ես տնից, դասից, բոլորից: Դու երկնքում ես, որտեղ լուսանում է: Դու միայն նամակներն ես հիշում: Բոլորն անխտիր: Անգի՛ր ես հիշում:
Ուրեմն «ինքը ինձ սիրեց»: Ու թավալվում ես:
Հովիկ Աֆյան