Ի՜նչ երկար է քաղաքի փողոցը
Պիտի անպայման ջրվեժ լինի այդ տեղում: Պարտադիր՝ բարձր, բայց այնպես, որ թափվող ջուրը կաթիլ-կաթիլ զգացվի: Որ տեսնես, թե հենց այդ կաթիլը ինչն էր՝ ուրբաթ օրվա երջանկահիշատակ-ռոմոտ սե՞րը, երբ առավոտյան համոզվեցիր, որ հաստատ արևի հետ ես քնել, քանի որ արևահետք մահճակալդ սառն է, իսկ արևն, ահա՛, երկնքում: Թե՞ շաբաթ օրվա թաղումը, երբ հավանաբար 90-ամյա տիկնոջը հանեցին եռահարկ վարդագույն շենքից՝ չնկատելով, որ ամեն ինչ, այդ թվում համեստությունը կորցրած կնոջ շրջազգեստն անամոթաբար-աննախադեպ բացվել է՝ իր ծնած գերդաստանի առաջ, որի անդամների արցունքներն այնքան նման էին տիկնոջ սև կրծքին փակցված անհոտ-անթառամ դեղին վարդին:
Չպիտի ուզես, որ քեզ էլ շենքից հանեն, նույնիսկ վարդագույն: Պիտի անպայման ջրվեժ լինի, որտեղ ջուրը կյանքդ է ու կաթիլները՝ օրերդ, նույնիսկ՝ ուրբաթ: Պիտի զգաս, թե դրանք ինչպես են բախվում աստվածաստեղծ ցամաքին ու դադարում կյանք լինելուց: Հող, քար, լավագույն դեպքում՝ խոտ: Ոչ մի կաթիլ «լավագույն դեպք» չէ՝ ջրվեժի կողքին, դրանից ծնված: Ճակատիցդ հոսող ջրվեժի մոտ անպայման պիտի զգաս թափվող օրերդ: Այդ թվում՝ գալիք: Ինքը դրա համար է:
Անտառ քեզ պետք չէ: Անտառն արդեն անցել ես՝ երկինք փակող ծառերով, կոտրված ծառերով, ջահել շիվերով, թաց ու չոր հողով ու այդ հողին կառչած հաստաբուն արմատականներով: Ոչինչ չես թողել հողի տակ: Ո՛չ պապենական գանձեր, ո՛չ ամուսնական երդում, ո՛չ ծնողական պարտականություն, ո՛չ քաղաքացիական բարձր գիտակցություն, ո՛չ վաստակած հարգանք, պատիվ, անուն,... Ոչ մի արմատ: Պիտի ջրվեժ լինի: Դու այդպես ես ուզում: Վերջին անգամ: Առաջի՞ն... Սերն անկանոն է: Երկկենցաղ: Բազմակենցաղ: Ամենակենցաղ: Հավերժ: Ուրբաթօրյա: Ինչ կուզի՝ կանի: Ինքը թվով չի լինում, անձրևանոցով չի քայլում, բուխարու առաջ չի նստում, անդալուզական հովհարով արևի դեմ չի պայքարում, ոչինչ չի հագնում. նրա գեղեցկությունը նրա լինելն է: Ընդամենը: Եվ այն, որ տեղավորվում է ջրվեժի կաթիլների մեջ: Բոլորի: Ցավի պես:
Անցավ: Անցար:
Կաթիլներն ավետում են ցավի ավարտն ու գուժում... Չի կարելի ասել սիրո վերջ: Նույնիսկ, շաբաթ օրվա կեսօրին, երբ տեղ հասած արևն ամբողջովին չորացրել է վրայիցդ, ներսումդ ծորացող կաթիլները: Չորացար, ուրեմն անցար:
Սիրուն բառ է՝ անցավ: Կյանքի պե՛ս սիրուն:
Բայց ո՞վ ասաց, որ ջրվեժն այս վերջին տեղն է, կամ որ վերջին տեղ կա: Դու ի՞նչ գիտես: Երբևէ որևէ բան իմացե՞լ ես: Ահա՛՝ վարդագույն շենքից դուրս բերված տիկինը: Ի՛նքն է բացում շրջազգեստը: Կամ արևն ի՞նչ մեղք ունի, որ ռոմախեղդ աչքերդ չես բացել, երբ երկար շոյել է մազերդ, այտերդ, պարանոցդ՝ գնալուց առաջ: Քեզ ընդհանրապես ինչո՞ւ է թվում, որ վերջ կա ու դու դրան ես հասել: Գուցե ջրվեժն ընդամենը սենյա՞կ է՝ այն բազմաթիվներից, որոնցով անցել ես ու դեռ անցնելու ես, կամ եզակի սթափարա՞ն, որ տեսնես-զգաս, թե ինչի կողքով ես անցնում՝ հոգուդ ուրբաթօրյա հարություններով ու մարմնիդ ամենօրյա քրտնած վազքով: Գուցե չկա՞ այդ՝ այնուամենայնիվ կենարար ջրվեժը: Շաբաթ օրվա հայելու մեջ ինչ ասես կարող է լինել ու չլինել:
Քաղաքը կա: Դու էլ: Անծանոթների շարքեր: Խուսափելի ծանոթների մայթեր: Համբուրելի ժպիտներ: Հետապնդող աչքեր: Շներ, մարդիկ, կատուներ, ասֆալտաքարշ թռչուններ, նույնիսկ ձիեր, որ դարերով չհոգնեցին պատերազմներից, բայց հոգնել են տուրիստական կառքեր տեղափոխելուց: Ենթադրենք անտառապահ ես: Աշխարհի ամենամեծ անտառի պահապանը: Ի՞նչ կանեիր: Գուցե կտրեի՞ր բոլոր ծառերը, որ պահպանելու բեռից թեթևանայիր, որ երկինքը երևար, որ ոչ մեկը չմոլորվեր, որ ոչ ոք տեղում կանգնած չմնար ու արմատ չմնար, որ քամին ավարտեր այս հինավուրց պատմությունը, ինչպես վարվում է այն ամենի հետ, ինչն արմատ չունի: Բայց արդյո՞ք ծառերն արմատախիլ անելը հանցագործություն չէ: Իսկ ծնվե՞լը, մեռնե՞լը հանցագործություն չե՞ն: Քանի՞ մարդասպանի ծննդյան օր է ուրբաթը: Գողերը շաբաթ են ծնվում: Նախորդ օրվա գողերը:
Փախչում ես անտառից՝ վերջնականապես համոզվելով, որ այն պետք չէ քեզ: Ի՜նչ երկար է քաղաքի փողոցը, ի՜նչ ուրախ են մարդիկ, ի՜նչ տխուր են մարդիկ, ի՞նչ հույսով չեն համբուրվում նրանք ու ի՞նչ հույսով են համբուրվում: Աղջիկը կանգնած է, տղան կանգնած է, նրանց մեջտեղում ոչ մեկը չկա ու ոչինչ չկա: Նրանք սպասում են՝ չնայած շատ երիտասարդ են, բայց ավտոբուսին: Մեքենան անցնում է: Ամուսիներ են՝ բոլոր բառերն ասած: Առաջին հարկի պատուհանի տակ սպիտակ շունն է՝ մարմնով հավատարիմ հենց այդ պատուհանի այն կողմում ապրողին, մտքով՝ քաղաքի մյուս ծայրում, որտեղ դեռ չի ավարտվել ուրբաթ գիշերը և գետինն է հոտոտում սև շունը: Դու մտածում ես մարդկանց երազների մասին: Քայլում ես արթնացած մարդկանց կողքով ու մտածում նրանց երազների մասին: Ինչո՞ւ երազն ու մարմինը նույն տեղում չեն: Չես հասկանում: Մարդկանց կողքին, մարդկանց հետ, մարդկանց մեջ: Չես հասկանում: Գտնում ես ապրելու ալիբին. ասա-արա, որովհետև չես հասկանում, մի ասա-մի արա, որովհետև չես հասկանում: Չես հասկանում, երբ տեսնում ես արևին ժպտացող ծերունուն, հացի հերթ կանգնած տղամարդուն, տան աղբը մեծ տոպրակներով թափող կնոջը, որ պատրաստվում է վաղը չէ մյուս օրը ծննդատուն գնալ, մանավանդ այս վերջինը չես հասկանում, բայց հավատում ես. չհավատալը չորանալն է՝ շաբաթօրյա անձրևի տակ:
Ու լսում ես ձայնը՝ երևի մյուս մայթից, փողոցից, սպիտակ շան մոտից, գուցե ներսից.
-Հո չե՞ս մեռել, ընկե՛ր:
Պարզ ես լսում: Մոտիկից, ամենամոտիկից: Երկրորդ գտածոդ՝ մեկ օրում: Ավելի ճիշտ՝ միակ իրականը: Քաղաքային գարշահոտ աղբամանն ես նետում ապրելու ալիբին ու ճակատիդ մատով գրում լինելու միջոցը. «Հո չե՞ս մեռել, ընկե՛ր»:
Եվ ոչ մի անտառ ու նույնիսկ ջրվեժ: Դու ուրիշ բան ես գտել: Ընկե՛ր: Նա, ով հետդ քնում է ամեն գիշեր ու զարթնում ամեն առավոտ: Նա, ով հետդ խմում է ամեն ուրբաթ ու հայելու մեջ նայում ամեն շաբաթ օր: Նա, ով կարող է ճակատիդ գրել՝ մատով: Կամ շոյել մազերդ, այտերդ, պարանոցդ՝ ապտակից առաջ, ապտակից հետո: Հի՛ն աշխարհում, նո՛ր աշխարհում, ա՛յս աշխարհում:
Ի՜նչ երկար է քաղաքի փողոցը ու ի՜նչ հրաշալի է դա:
Հովիկ Աֆյան
Լուսանկարը՝ Աղվան Ասոյանի