Մաքրունը
Մաքրուն տատը կարմիր շրթներկը խնամքով քսեց շուրթերին, հագավ դեղին զոլերով ժիլետը և կանացի նուրբ քայլվածքով դուրս եկավ տանից։ Չնայած շատ դժվար էր կորացած մեջքը ձգելը, նա, այնուամենայնիվ, կարողանում էր փողոցում ձիգ մնալ։ Նա միշտ եղել է Մաքրունը, բայց տատ էս վերջերս է դարձել։ Հոգով անվերջ երիտասարդ, զրնգուն ծիծաղով, փոքրամարմին այդ կինը ժամանակին ամենացանկալի կանանց շարքում գուցե միայն Սոֆի Լորենին էր զիջում։
Սերը շատ էր նրա շուրջ։ Նրա մեջ էլ պղպջակները սիրո խառնվում էին մեկ փրփրուն գինու, մեկ շամպայնի հետ։ Նա վայելում էր կյանքն ու համոզված էր, որ ծնվելու իմաստն ապրելու մեջ է։
Այսօր, երբ Երևանում 2025 թվականի մարտն է դրսում, սեր շատ քիչ կա օդում։ Նույնիսկ որդիները ծնողներին քիչ են սիրում, նույնիսկ ամուսինները, որոնք երկար ու ձիգ տարիներ սիրելով ապրել են նույն հարկի տակ, երբեմն, էս վերջերս շատ հաճախ, զգում են՝ կտուրը փուլ է գալիս գլխներին։
Համատարած անտերության զգացումը նույնիսկ տեր ունեցողն է իր մաշկի վրա զգում։
Ամբողջ կյանքում մեր տան կողքի մատուռում աղոթք արած Ազատ պապը յուր շուրթերին յոթանասուն անց տարիքում միայն կեղտոտ բառ վերցրեց և սիրտը հովացրեց պատերազմի օրերին իշխող ինքնիշխաններին մինչև ամենաառաջին արմատ հիշելով։
Մաքրուն տատը սիրում էր հայացքների փոխանակումը Ազատ պապի հետ։
Մաքրուն տատը, որ ամբողջ մի կյանքի իր սպասավորն էր համարել, այսօր մաքրում է Երևանի փողոցը խնամված ու կոկիկ մատներով։ Ավելի ամեն մի շարժման հետ քաղաքն ավելի մաքուր է դառնում,ավելի ամեն մի շարժման հետ մի հայրենիք ավելի մաքուր է դառնում, ավելի ամեն մի շարժման հետ ավելի սիրուն է դառնում լուսաբացը։
Մաքրուն տատը երբեք չէր նեղվում այն բանից, որ ամեն գիշեր աղբը նորից պատում էր փողոցը, որ մարդիկ գիշերն իրենց դեմքն ավելի են բացում ու հոգու աղբի հետ նաև կենցաղային աղբն են շաղ տալիս փողոցներում։ Նա գիտեր չորս կողմը մաքրելու ձևը և ամեն անգամ աղտոտված հոգիներ սրբելիս ասում էր՝ բալ ջան, սիրու՜նս, երազանք ունեցիր, որ ներսդ չնեխի, երազանք ունեցիր, որ լույսը լինի ու սեր ունեցիր, որ իմաստ ունենա ապրածդ կյանքը։
***
Երազներ կան
...Թափառում եմ, վարդագույն քաղաքի մարդաշատ, մենակ փողոցներով։ Տեսնում եմ գեղեցիկը, տարօրինակը, հինն ու նորը։ Զգում եմ անցնող քամիները, տաք օդը... ինչ-որ մեկի սառը հայացքին բախվում, մեկ ուրիշի սիրուն ժպիտին։ Տեսնե՞ս էն սիրունին ո՞վ գրեց, ի՞նչ գրեց, որ ծովն հենց նոր ծնկներից դառավ, երկինքն էլ այտերին հպվեց արևահամբույրով։
Եկար, նորից... քո մասին մտքերն այս անգամ Խաչատրյանի «Սուսերով պարի» հնչյուններն ունեն, արագ, կտրուկ, հզոր, հաղթող։
Միշտ հաղթում ես...
Մի ամբողջ օր մաշեցի, որ պատահական մի անկյունում մի վայրկյան տեսնեմ քեզ։ Պարզվեց պետք էր տուն գնալ, ամուր փակել կոպերը ու մի ամբողջ գիշեր դու կլինեիր իմ հյուրը, օդում կլիներ քո բույրը...
Երազներ կան, որից հետո արթնանալը մահանալու չափ անտեղի է։
***
50-60 կիլոյանոց սեր
...Աշունն իր բազմագույնով թևանցուկ եղավ ու դեպի մոտակա այգին տարավ։ Մի քիչ ոսկիոտված՝ տերևները շալակած, հին բարդին այգու տիրակալի նման դիմավորեց։ Նուրբ քամին օդի մեջ երգեց, ու տերևը ռուսական բալետի պարուհու պես սեթևեթեց ներքև՝ չգուշակելով նույնիսկ, որ վերջին անգամ օրորվեց... շուտով կկորանա ու կչորանա և ինչ-որ մեկի կիսակեղտոտ ոտնամանը մեջքը կկոտրի... օդում կլսվի խշշացող տերևների ձայնը՝ սիրում եմ... կմեռնի տերևը...
...մարդու կյանքի նման է։
Արդեն հազարերորդ անգամ կռիվ էի տալիս իմ հետ, ինչ-որ հիմար միտք կպչուն ժապավենի պես եկել փաթաթվել էր՝ ոչ խեղդում էր, ոչ էլ թողնում էր շնչել։
Մի խնամված, միջին տարիքի կին, հավանաբար, երեկոյան զբոսանքի էր դուրս եկել՝ օրվա մաքուր օդի բացը լրացնելու հույսով։ Մինչև նա դանդաղ քայլում էր, իր մարմնի ամբողջ հմայքով պահից գողանալով առավելագույնը, շունը անհանգիստ շարժումներ էր անում դեպի զուգահեռ տարածություն։ Նկատել էր մի ուրիշ շան՝ սև-սպիտակ պուտերով հերոսուհուն, որի կերպարն ամբողջացնում էր գլխին նրբորեն կապած կարմիր թիթեռնիկը։
Ուրիշ իրականություն։ Այս երկուսին ավելի շատ սեր էր բաժին հասել, քան շատ մարդկանց։ Նախանձելի է։
Չգիտեմ ինչքան, բայց բավական երկար մեխված նստարանին ակամա հետևում էի երջանկության հետագծերին՝ այդ երկուսի չարաճճիություններին, տերերի անզուսպ ծիծաղին ու սիրալիր, զգուշավոր հայացքներին։
Կիսամութն եկավ, զրույցը կիսաշշուկոտ էր, տուն գնալ էր հորդորում, իսկ ես չեմ սիրում պատեր։
Առևտրի կենտրոնի մոտ միշտ մարդաշատ է՝ անկախ օրից, ժամից, եղանակից։ Բայց չնկատել տատիկին, որը դողացող ձայնով, հորդորում էր իրեն չանտեսել, մի ձեռագործ իր գնել, անհնար էր։ Կոկիկ հագնված, մի քիչ ամաչկոտ հայուհի։
Ջահել ժամանակ հաստատ լավ էր ապրել, հնարավոր է այս ու այն-ին սեր էր տվել, իր ձեռքով սարքած հացը՝ հայկական խոհանոցի իսկական համն ու հոտը բաշխել։ Մի տեղ էլ սխալվել էր երևի, իրեն ոչինչ չէր պահել։ Իսկ հիմա մենակ կանգնած չէր մուրում, չէր խնդրում օգնել, հպարտորեն ուզում էր վաճառել, դողացող հպարտությամբ։ Իր անհոգ ծերությունն էր ինչ-որ մեկը վաճառում։
Ուշադիր նայող չկար, անցյալի զիլ պատմությունները լսող չկար, կատակների վրա ծիծաղող չկար, զգույշ հայացք չկար, որ կվախենար կորցնել մի 50-60 կիլոյանոց տիեզերք։
...Հիշեցի հայի կողմից ծեծված, ծամված, բայց երբեք չմարսված շան բախտ ասվածը...
Շուշանիկ Գյոլչանյան