Նանուկա
Մութն ընկնում է Լադո Ասատիանի փողոցում։ Հին թաղերը, որտեղ տները ցերեկը կիսաքանդ են երևում, գիշերը միստիկ ու շքեղ դղյակներ են:
Նանուկան բարձրանում է այդ փողոցով, ձեռքին թղթի մեջ փաթաթած պուրի հաց, որը մթնշաղին ֆրասիական բագետի է նմանվում։ Նանուկայի աչքերը կանաչի ու մոխրագույնի եթերային միություն են հիշեցնում, իսկ մազերն արևի շողերի պես փայլուն դեղին, որը միշտ կիսով չափ էր հավաքում։ Հագին թեթև սանդալներ են ու երկար փեշով շրջազգեստ, որի խոր ճեղքից երևում էին նրա սլացիկ ոտքերը։ Բարակ մեջքին շղթա էր կապել, ճերմակ մաշկը նկատվում էր նույնիսկ մթնշաղի մեջ։
Թբիլիսիում սովորական երեկո է։ Շարդենի փողոցում բարձր երաժշտության ներքո բոլորը գինի են խմում, քիչ այն կողմ՝ տեղացիները տուրիստներին առաջարկում են նավակով պտույտ տալ Քռի վրայով, ճոպանուղին դեռ աշխատում է, իսկ գինու թանգարանի աշխատակից Ջաբա անունով սոմելյեն հյուրերի հետ փորձում է Կախեթիից բերած հերթական նոր գինին։
Բոլորն ուրախ են թվում, իսկ դղյակների փողոցում լուռ է…
Լուսինը նորել է. կախվել է կարմրաշագանակագույն աղյուսե դղյակի տանիքին։
Նանուկայի քայլերը թեքվում են դեպի միստիկ դղյակներից մեկի կողմ ու կանգ առնում… նա հանում է հեռախոսը, նկարում կիսաքանդ դուռն ու ներս մտնում։
Աստիճաններն այնքան հին են, որ թվում է ուր որ է կկոտրվեն նրա ոտքերի տակ։ Նա նորից կանգ է առնում, բացում հեռախոսի էկրանն ու նկարն ուղարկում մեկին՝ զուգահեռ անգլերեն գրելով.
-Ես տանն եմ:
Պատասխանը չի ուշանում.
-Մեր մոտ լույսը դեռ չի բացվել Նանու, ե՞րբ ենք լուսաբացները միասին դիմավորելու:
-Ե՞րբ կորոշես մի օր վերջապես գալ իմ քաղաք:
-Ես ուզում եմ որ դու գաս այստեղ, օվկիանոսից այս կողմ, հասկանո՞ւմ ես Նանու, աշխարհ տեսնես…
Նանուկան ճռռալով բացում է հին դուռն ու ներս մտնում։ Վառում է լույսը, հացը դնում սեղանին՝ ծաղկամանի մոտ, որի մեջ երփներանգ դաշտային ծաղիկներ են դրված։
Հատակը հին է, բայց՝ կոկիկ։ Նանուկան հանում է կիսաշրջազգեստը, գցում դաշնամուրի վրա, դուրս գալիս պատշգամբ ու վառում ծխախոտը։
Նա վերևից նայում էր իրենց փողոցին, ձախ ձեռքով խաղում հոնքի հետ, կարծես շատ մտահոգ մտածում է, հետո վերցնում հեռախոսը, վերևից նկարում վեհ դղյակներն ու ուղարկում նույն հասցեով.
-Ես սիրում եմ այս քաղաքը հասկանո՞ւմ ես,- գրում է նա:
Պատասխանը չի ուշանում.
-Դու Լոս Անջելեսն էլ կսիրես, այստեղ ոչ մի փլված տուն չկա:
Նանուկան կարդաց նամակը, քմծիծաղ տվեց, ու շարունակեց.
-Այդտեղ պուրի չկա ու համեղ գինի:
-Այստեղ բուրգեր կա, Վեգաս ու էլ ինչ ուզես:
-Ես կմտածեմ,-պատասխանեց Նանուկան։
Պատշգամբից ներքև՝ փողոցի հանդիպակաց մասում նստած էր սև գլխաշորը գլխին կապած, կնճռոտ դեմքով Անիչկան, որն արդեն երկար տարիներ է ինչ ծաղիկներ է վաճառում այդտեղ, հիմնականում՝ երիցուկներ:
Գարնան տաք օրեր են, Թբիլիսիի անհանգիստ քամին Մտածմինդայի այգու ծաղիկների բույրը խառնելով թարմ թխած հացի ու գետի խոնավ հոտի հետ, պարում էր Նանուկայի քթի տակ, որը պատշգամբում ծխախոտի վերջին մուխն էր ծխում։
Անիչկան նստած էր դղյակների փողոցի մայթեզրին, դիմացի դույլերի մեջ մնացել է մի քանի փունջ երիցուկ, որը հազիվ թե մթնշաղին գնեին. չգրված կանոններով երիցուկները մարդիկ ցերեկն են գնում՝ պարզ սրտով, իսկ գիշերը վարդերի ու մայիսյան պիոնների ժամանակն է։ Տաքարյուն վրացիները ծաղիկները գինու նման են ընտրում՝ սկզբից նուրբ, սպիտակ, կիսաքաղցր, երբեմն վարդագույն, իսկ հետո՝ չոր ու կարմիր։
Փողոցի լույսերի միանալուն պես Անիչկան սև գլխաշորն ուղղելով՝ նեղլիկ աչքերը վեր բարձրացրեց ու աչքերի մոտ խտացած կնճիռները հավաքելով՝ նայեց Նանուկային, որն անդրավարտիքով կանգնած էր պատշգամբում ու նայում էր գնացող-եկողներին։ Ծաղկավաճառ կինը ներքևից ձայն տվեց.
-Նանուկա, շո՛ր հագի, ամոթ է:
Նանուն ներքև նայեց ու պատասխանեց.
-Բեբիա, մարդը սկզբից մերկ է աշխարհ գալիս, ի՞նչն է ամոթ:
Բեբիա-Անիչկան կիսազայրացած ու ժպիտով պատասխանեց.
-Նանուկա, փակիր հետույքդ, արի երիցուկները քեզ տամ, ես էլ տուն գնամ։
Նանուկան ծիծաղեց.
-Եկա, բեբիա, եկա։
Նանուկան հագավ շրջազգեստը ու կայծակի պես դուրս թռավ Անիչկայի մոտ։
-Նանուկա, լամազի գոգոնա (սիրուն աղջիկ), վերջը ուզելո՞ւ ես էն տղին:
-Բեբիա, դո՞ւ ինչ գիտես:
-Նանու, երեկոյան երբ պատշգամբից խոսում ես հեռախոսով, լսում եմ, ո՞վ է, ինչացու.
-Լոս Անջելեիսց է, բաբա Անիկո, Բևերլի Հիլզում է ապրում:
-Նանուկա, դա ի՞նչ է:
-Ո՞նց ասեմ բաբա, ոնց որ մեր փողոցի տները՝ նոր կառուցած ժամանակ, հարուստների թաղամաս է:
-Նանու, բա քեզ ո՞վ է ծաղիկ տալու որ գնաս, ինձ էլ հետդ տար…
Նրանք երկուսն էլ ծիծաղեցին, Նանուկան վերցրեց երիցուկների հսկա փունջն ու գնաց:
Երեկոյան ճանապարհի գնացող-եկողները նայում էին Նանուկայի պատուհանից ներս, որտեղ պատուհանից այն կողմ՝ աղոտ լույսի տակ երևում էր սեղանին դրված երիցուկների փունջը, երբեմն երիցուկների կողքին հայտնվում էր Նանուկան, նա մոտենում էր ծաղկեփնջին, և շնչում ծաղիկների բույրն այնպես թեթևորեն, ինչպես մեղուները՝ երբ նեկտար են հավաքում։ Հաճախ նա հեռախոսին էր նայում, երբեմն ժպտում էր։ Ամեն գիշեր, այդ պատուհանի տակ կանգնում էր Գեորգին, որին ընկերներն ու ծանոթները Գիո էին ասում։ Գեորգին կավից մի քանի տասնյակ Նանուկա էր ստեղծել, Գեորգին Նանուկային սովորեցրել էր կավի հետ աշխատել, և երբ Նանուն իր ամերիկացի ընտրյալից նեղվում էր, Գեորգին այնտեղ էր՝ մի փողոց վերև, իր արվեստանոցում, որտեղ պատրաստ էր լսել Նանուկայի անհետաքրքիր պատմությունները իր անզգա զուգընկերոջ մասին, լսել ու մտքում հայհոյելով թաղել նրան, բայց ժպտալ Նանուկային: Պարզ է, որ Գեորգին սիրահարված էր նրան, մեկ անգամ չէ, որ խոստովանել էր իր զգացմունքները, բայց Նանուն մերժել էր, ասելով, որ իր սիրտը զբաղված է։ Գիոն ինքն էլ չէր հասկանում, ինչպե՞ս էր հանդուրժում իրեն մերժած աղջկան, բայց հանդուրժում էր…
Գարնան ամեն օրվա արևն ավելի էր ջերմացնում Գիոյի սիրտը, ու վառում նրան ներսից։
Նա թիֆլիսցի արվեստագետ էր, որն ամեն օր նախաճաշին սիրում էր սուրճի փոխարեն գինի խմել իր արվեստանոցի բակում, և ծխել, զրուցել իրեն հյուր եկած ուսանողների ու ընկերների հետ, նրանց հետ շարունակել ուրախ նախաճաշը, սիրուն կանանց նկարել ու քանդակել, երբեմն գիշերները բաց չթողնել նրանց, բայց սիրտը մեկ է ոչ մեկին չտալ, իսկ Նանուկայի ընտրյալը չգիտեր, և չէր կարող հասկանալ ի՞նչ է նշանակում առավոտյան սուրճի փոխարեն ընկերների հետ գինի խմել, չէր կարող հասկանալ թե ինչպե՞ս կարող է Նանուկան ուրախանալ Քռից որսացած ձկով, որը Գեորգին հաճախ էր բերում Նանուկայի համար, չէր կարող հասկանալ թե ինչպե՞ս է Անիչկան ամեն գիշեր դույլում մնացած ծաղիկները նվիրում պատշգամբից իրեն նայող Նանուկային, և պատկերացնել անգամ չէր կարող թե ինչպե՞ս կարող են նույն սեղանի շուրջ հավաքվել և ուրախանալ բոլորովին իրար չճանաչող մարդիկ՝ ինչպես դա ընդունված է Թբիլիսիում։
Նանուկայի սիրտը երկատվել էր։ Ամեն անգամ, երբ նա վազում էր Գիոյի մոտ ու պատմում իր ամերիկացի ընկերոջ մասին, ներսում մի բան էր կատարվում, որ ինքն էլ հասկանալ չէր կարողանում։ Գիոն հարազատ էր, մոտիկ՝ մի փողոց վերև, Գիոն լսում էր իրեն, բայց Գիոն ոչինչ չուներ իր քանդակներից ու արվեստանոցի մուտքի մոտ լցրած կավից բացի, որից շուտով նոր քանդակներ պետք է ստեղծեր։
Գիոն հարազատ էր, նրանք երկուսն էլ գիտեին թե ինչ համ ունի Քռի ձուկը, Ալազանիի հովտում աճեցրած խաղողի գինին, այդ գինուց պատրաստած պաղպաղակն ու հացթուխ Գիվիի թխած պուրին։
Նանուն սիրում էր այդ ամենը, բայց անհասանելի Ամերիկան ու իր սիրեցյալը աշխարհը բացահայտելու անբացատրելի ցանկություն էին առաջացնում հոգում, և թվում էր, թե երջանկությունը շատ հեռու է։
Երջանկություն գտնելը միակ բանն էր, որ մեխվել էր նրա գլխում ծնողներին կորցնելուց հետո։
Հայուհի մոր՝ Գայանեի, և վրացի հոր՝ Իրակլիի ամուսնությունից ծնված միակ երեխան էր Նանուկան։
Մայրը նրան Անի էր անվանել, հայկական հազար ու մի եկեղեցիների քաղաք Անիի անունով, անձնագրով նա Անի Շենգելիան էր, բայց կյանքում՝ վրացի Նանուկան։ Ծնողները մահացել էին հայ-վրացական սահմանի մոտ՝ ավտովթարից, այդ օրվանից Նանուն Հայաստան չէր գնացել։
Ամեն անգամ, երբ նրան զանգահարում էին հայ բարեկամները և հրավիրում Երևան, Նանուկան խոստանում էր գնալ, բայց այդպես էլ չէր համարձակվում հատել վրաց-հայկական սահմանը ոչ մեքենայով, ոչ էլ ինքնաթիռով։
Առավոտյան ժամը վեցն է, դղյակների փողոցում լուռ է, լսվում է միայն անհարթ փողոցով գլորվող ճամպրուկի անիվների ձայնը, այդ ժամին տուրիստները կամ հեռանում են, կամ փնտրում իրենց կեցավայրը։ Նանուկայի պատշգամբի դուռը ինչպես միշտ կիսաբաց է, և լռության մեջ տարածվող անիվների ձայնը նրա ականջին հասնելով՝ արթնացնում է։
Սեղանին դրված է մրգերի ափսե, որի մեջ առանձնահատուկ տեղ ունի մանգոն, իսկ դա բոլորովին այլ պատմություն է…
Այն բերել էր մի տղա, որը վաղուց ուշադրության նշաններ էր ցույց տալիս Նանուկային։ Երկար ժամանակ սիրահետելուց հետո, Նանուն որոշել էր հասկանալ ի՞նչն է իրենց կապում, քանի որ զգում էր, որ ինչ-որ մոգական բան կա իրենց միացնող, բայց հոգու խորքում նաև վախենալու չափ մտերմություն էր զգում մի մարդու նկատմամբ, որի հետ մի քանի օր էր, որ սկսել էր շփվել, չնայած, որ արդեն ութ տարի է ճանաչում էր։ Նա շատ անհաջող ավարտով պատմություններ էր լսել տղայի մասին՝ կապված աղջիկների հետ, շատերին էր սիրահետել, բոլոր ծանոթ աղջիկները միաբերան վատաբանում էին և մեկը մյուսին խորհուրդ տալիս հեռու մնալ այդ «չկողմնորոշված հիմարից», բայց այն ինչ զգում էր Նանուն բոլորովին նրան չէր վախեցնում, քանի որ տղան բոլորովին էլ հիմար չէր թվում։ Նանուն մի օր որոշեց տղային չմերժել և գնալ քաղաքում զբոսնելու…
Հեքիաթային քաղաքի գիշերվա կախարդանքից կարող էին խուսափել միայն նրանք, ովքեր հոգի չունեն, իսկ այդ քաղաքում գիշերը մարդիկ մոռանում էին իրենց, և մարմինը թողած՝ հոգով սավառնում քաղաքով, մտովի թռչում դղյակների տանիքներով ու Թբիլիսիի անհանգիստ քամու պես ձուլվում իրենց դիպչող մարդկանց, աղյուսե պատերին, ու հանդարտ գետին ձուլվելով՝ վերանում։
Վերացել էր Նանուկան, այնպես որ չէր նկատել ինչպես է ամուր բռնել իրեն արևադարձային միրգ նվիրած տղայի ձեռքը։ Մի տեսակ հասարակածի արևից քաղցրացած մրգի նման ուրիշ համ ուներ այդ ապրումը։
Ուրիշ էր ջերմությունը և զգացումը, որ այդ ամենը շուտով կվերանա, կցնդի լույսը բացվելուն պես, ու նա ագահաբար փորձում էր կլանել ակնթարթները։ Չկար ոչ մի խոստում, չկար հույս, և թվում էր, թե զգացմունք էլ չպետք է լիներ, բայց ինչ էր դա, եթե ոչ հազար ու մի անավարտ սիրո պատմություններից գոյացած տաք ակնթարթ, որ դեգերելով որոշել էր գալ, տեղավորվել Նանուկայի ձեռքի ափում, որն այնքան ամուր էր բռնել «չկողմոնորշված հիմարը»։
Հոգու խորքում Նանուն հասկանում էր, որ այդ ամենն իրենը լինել չի կարող, և մտածում, որ եթե այդպես է, ապա ինչո՞ւ է իր հետ կատարվում։
-Գիտես Նանու, դու հիասքանչ աղջիկ ես, ուժեղ, սիրուն, շատ մարդիկ կերազեն քո կողքին լինել, ես կարող եմ քեզ ավելի լավ բառեր էլ ասել, բայց ոչինչ խոստանալ չեմ կարող, դեռ…
Այս խոսքերից Նանուկային միայն դուր եկավ դրանց ազնվությունը, և հետաքրքրեց վերջին բառը՝ «դեռ», իսկ մնացածը ինքն էլ գիտեր։
Նա գիտեր, որ ինքը գեղեցիկ է, զգում էր, որ իր կողքին լինել ցանկացող գոնե մեկ հոգի կա, իսկ ուժեղ լինելը նրա ապրելու կերպն էր, և ի պատասխան ընդամենն ասաց՝ կարիք չկա խոսքեր շռայլելու։
Միևնույն ժամանակ, Նանուն զգում էր, որ ինչ-որ բան խանգարում է իր ձեռքն ամուր բռնած տղային, գուցե ինչ-որ կիսատ մնացած սեր, որը նա փնտրում է ամենուր ու տարբեր մարդկանց մեջ, և այդ պատճառով է վաստակել «չկողմոնորշված»-ի պիտակը, բայց այդ կախարդանքի մեջ ակնհայտ անկեղծ սիրելու վախ կար, որից տղամարդը ոչ թե խուսափում էր, այլ փախչում էր որքան հնարավոր է շնչակտուր։
Երեկոն այնքան ջերմ էր, Նանուն վերադարձել էր կիսատ ու խառը զգացողություններով, տուն չէր բարձրացել, այլ ուղղակի հենվել էր աղյուսե դղյակի պատին և երկու ձեռքով ամուր գրկել էր ինքն իրեն՝ կարծես փրկելով հոգին խառն ու մոխրանալու չափ տաք հարաբերություններին տրվելուց։
Նա նույնիսկ ականջներում զգում էր իր ընկնելու զրնգուն ձայնը՝ եթե փորձի ցատկել հատակը չերևացող զգացմունքային մութ «ջրհորը», որի մեջ ջրից բացի ամեն բան կա։
Պատին հենված Նանուկան ուշքի եկավ հարևանների կռվի ձայնից, որոնք բղավում էին միմյանց վրա, նա սթափված հայացքով կարծես նորից ընդունեց իրականությունը, բարձրացավ տուն, և քնեց՝ անգամ հագուստը չհանելով։
Հաջորդ առավոտյան այնպիսի զգացողություն էր, կարծես այդ ամենն իսկապես երազ էր, նույնն էին միայն հագի շորերը։
Սովորականի նման սուրճ պատրաստեց, վառեց ծխախոտն ու շապիկով դուրս եկավ պատշգամբ։ Անիչկան ծաղիկներն էր դասավորում դույլերի մեջ։
-Բարև Անիկո,-պատշգամբից փաղաքշական ու միևնույն ժամանակ վրացուհուն հատուկ խիստ ձայնով գոռաց Նանուկան։
Անիչկան շրջվեց, նայեց վերև, կնճիռները խոժոռելով ասաց.
-Ծաղիկ նվիրե՞լ է:
Նանուկան հենվեց պատշգամբին ու զարմացած հայացքով ասաց.
-Ո՞վ, բաբո:
-Քեզ հիմարի տեղ մի դիր, բաբոն ամեն ինչ գիտի, երեկ չեկար ծաղիկ տամ քեզ, բայց տեսա, որ քեզ ներևքում սպասող կար, աչքերն էլ կապույտ էին:
Նանուկան տխուր ժպտաց.
-Բա ասում ես լավ չեմ տեսնում բաբո:
-Ուրեմն ծաղիկ էլ չի նվիրել, -ասաց Անիչկան, և շարունակեց.
-Իջի ներքև, ես կտամ քեզ ծաղիկ, իջի։
Նանուկան պատշգամբից մտավ տուն, նայեց սեղանին, որտեղ արևի շողերի տակ փայլում էր ափսեում հատուկ տեղ զբաղեցնող մանգոն, և որն ափսոսում էր համտեսել, քանի որ կարծում էր, որ միրգը կտրելու հետ կվերանա նաև այդ ամբողջ գեղեցիկ ու անհույս շփումը։
Ասատիանի փողոցի ծաղկավաճառ Անիչկան նրան ծաղիկներ տվեց, և Նանուկան դրանց բույրը շնչելով՝ բարձրացավ տուն, ճռճռան աստիճանների վրա էր դեռ, երբ հեռախոսին նամակ ստացավ, գիշերվա տղայից էր, որը հետաքրքրվում էր Նանուկայի որպիսությամբ։ Նանուն ժպտաց, և արագ պատասխանեց՝ սպասելով հաջորդ նամակին։
Օրերն անցնում էին, բայց պատասխան նամակ այդպես էլ չէր գրում տղան։ Նանուկան մոռանալ չէր կարողանում այդ կախարդական օրը, և չէր ներում իրեն, որ հոգու խորքում դավաճանել է ամերիկացի անտարբեր սիրեցյալին ու իրեն այդքան սիրող Գիոին՝ մեկի հետ, որն ուղղակի գողացավ իր ժամանակն ու հոգու ամենաթաքուն խորքում պահած էմոցիաները։ Ինքն իրեն խոստովանելով, որ այդ ամենը էլ երբեք չի կրկնվի, Նանուկան ուղղակի կտրեց սեղանին դրված մանգոն, և կերավ արցունքների հետ միասին, այդպիսով վերջակետ դնելով այդ անավարտ երազին։
Նանուն հաճախ էր տեսնում տղային տարբեր տեղերում, հաճախ՝ տարբեր աղջիկների հետ, և ամեն անգամ մտքում կշտամբում ինքն իրեն՝ «թույլ» գտնվելու համար, չնայած, հոգու խորքում համոզված էր, որ այն ինչ եղել է իրենց երկուսի հոգում, բոլորովին նման չէ տղայի նախաձեռնած որևէ արկածի։
Դղյակների փողոցում քար լռություն է։ Լույսը նոր է բացվում, Նանուկայի պատշգամբից ծածանվում է վարդագույն երկար զգեստը։
Բոլորը դեռ քնած են։ Լռությունը նորից քիչ-քիչ սկսում է խախտել տուրիստների ճամպրուկների անիվների ձայնը, որոնք հպվելով Թբիլիսիի անհարթ փողոցներին՝ գլորվում էին դեպի մոտակա կեցավայր։
Նանուն երազ էր տեսնում՝ մահացած մորը, որը նրան դիմում էր ոչ թե որպես Նանուկա, այլ՝ Անի: Մայրը խնդրում էր Հայաստան գնալ, հասնել հայ-թուրքական սահմանին գտնվող Խարկով գյուղ։
Արթնանալով Նանուկան ուզում էր հասկանալ, թե ի՞նչ կապ ունի Խարկովն իր հետ, որի անունը լսած անգամ չկար։
Շփոթմունքն այնքան մեծ էր, որ Նանուկան ամբողջ օրն անցկացրեց համակարգչի դիմաց՝ փորձելով հասկանալ թե ինչ կապ ունեն Խարկովն ու մայրը, որը բնիկ երևանցի էր։
Այդ օրը երեկոյան Նանուկան որոշեց հապալասի սոուսով սթեյք ուտել ու գինի խմել։ Հապալասի կարմիր խյուսը, որը մուգ արյան գույն ու թթվաշ համ ուներ, նրան շատ էր դուր եկել, ուտում էր և մտածում թե ինչո՞ւ էր մայրն իրեն Խարկով ուղարկում, մի գյուղ, որի հետ ոչ մի կապ չուներ։
Մտքից անհետացել էին համ ամերիկացի ընկերը, համ «չկողմնորոշված հիմարը», միակ ցանկությունը Հայաստան հասնելն էր, մի տեղ, որի անունը ծնողների մահից հետո լսել չէր ուզում։
Ընթրիքից հետո Նանուն քայլեց դեպի Գեորգիի արվեստանոց, որը դռների մոտ նստած՝ կավից քանդակի վրա էր աշխատում։
Գեորգին հանգիստ նայեց Նանուկայի ուղղությամբ։
Նանուկան շփոթված ու հանկարծակի վրա բերեց.
-Ես Հայաստան եմ գնում, Խարկով։
-Ո՞ւր,-հանգիստ ձայնով հարցրեց Գերոգին:
-Խարկով, հա, Հայաստանում նման գյուղ կա, մայրս երազիս ասաց, որ գնամ, ես չգիտեմ թե ինչու, բայց պետք է գնամ, մայրս է ասել։
-Կուզե՞ս հետդ գամ Նանու:
-Շնորհակալ եմ, բայց երևի ես մենակ պետք է գնամ, ես չգիտեմ թե ինչո՞ւ եկա քեզ մոտ, ու ինչո՞ւ եմ քեզ ասում, որ պետք է գնամ, բայց երևի դու միակ մարդն ես որ հոգ ես տանում իմ մասին՝ իմ քաղաքում, ու ես պետք է քեզ ասեի այդ մասին։
-Հետ գալո՞ւ ես:
-Անպայման,-ասաց Նանուկան։
-Ես քեզ կճանապարհեմ Նանու։
-Ես ուզում եմ մեքենայով գնալ, ուզում եմ տեսնել այն վայրը որտեղ ծնողներս հրաժեշտ են տվել կյանքին…
Նանուկան նստեց Գեորգիի արվեստանոցի բակում, ու նրանք սկսեցին կարմիր գինի խմել խաղողի կանաչ վազի տակ, որտեղ բացվել էին պիոնները, չէ որ Թբիլիսիում երեկոները կարմիր գինունն ու թարմ պիոններինն են։
Նանուկան նրան պատմեց գլխի եկածը, որ արդեն քանի օր է չի խոսում ամերիկացի ընկերոջ հետ, և որ խելքը կորցրած սիրահարվել է մեկին, բայց որի նվիրած մանգոն արդեն կերել է, նշանակում է այլևս ոչինչ երբեք չի շարունակվի։
Գերոգին մի կուշտ ծիծաղեց Նանուկայի կիսաարտասվող աչքերի ու ժպիտի վրա, և Ասատիանի փողոցի հայտնի արվեստանոցի լույսերը վառվեցին մինչև լուսաբաց։
Ճանապարհը երկար էր թվում, Նանուկան հասնում էր վրաց-հայկական սահման և մոտենալով՝ թվում էր թե սիրտը սովորականից հազար անգամ ավելի արագ է խփում։
Անցնելով սահմանը՝ մի անասելի հանգստություն զգաց, որը նման էր սահմանից այս կողմ հոսող խաղաղ, դեռ չվարարած գետին։ Կարծես շուրջը լուռ էր, և միայն ինքն էր ու իր խաղաղությունը։ Ճանապարհը երկար էր, պետք էր հասնել Երևան, հետո նոր Խարկով, և քանի որ հարազատներից ոչ-ոք չգիտեր Նանուկայի այցի մասին, Նանուկան պետք է գիշերեր Երևանի կենտրոնում գտնվող հյուրանոցներից մեկում։
Հայերեն նա հիշում էր միայն «բարև Ձեզ» և «արեգակս» արտահայտությունները, այդպես էր մայրը դիմում նրան։
Նանուն մտնելով հյուրանոց բարձրաձայն ասաց.
-Բարև Ձեզ արեգակս,-ընդունարանի աշխատակիցը զարմացած ժպիտով բարևեց, և շարունակեց խոսել հայերեն:
Նանուն ռուսերեն բացատրեց, որ հայերեն չգիտի, իմացածը միայն դա է, նրանք երկուսն էլ ծիծաղեցին։
Այդ օրը Նանուկան գիշերելու էր ոչ թե Ասատիանի, այլ Սարյան փողոցում, որտեղ հայերն են սիրում գինի խմել։
Նանուկային թվում էր, թե իր տուն է եկել, կարծես նույն մարդիկ են, ովքեր սիրում են գիշերները գինի խմել, բարձր խոսել ու ծիծաղել՝ բայց մոր լեզվով։
Նանուկային թվում էր, որ մայրը ուր որ է կգա, կգրկի իրեն ու ամեն ինչ անցյալում կմնա՝ համ Ամերիկան, համ մանգո նվիրող տղան, համ տխուր օրերը, որոնք նա ունեցել էր ծնողների մահից հետո։
Մոր փոխարեն Երևանն էր գրկել նրան, որտեղ նա ամբողջ գիշեր զբոսնեց, գուցե այն փողոցներով, որոնցով մայրն էր անցել: Առաջին անգամ փորձեց հայկական լավաշը, ու հասկացավ, որ նախկինում երբեք իսկական լավաշ չի համտեսել։ Անցավ Արամի փողոցով, ու տեսավ թե ինչպես են իր աչքի առաջ խաչքար քանդակում: Այդ պահին հիշեց Գեորգիին ու մտածեց, որ նրա համար անպայման լավաշ պետք է տանի։
Երևանը տաք էր, մոր նման էր, որի գրկում Նանուկան քնեց իրեն առաջին անգամ Անի զգալով։
Առավոտյան պետք է մեկներ Խարկով։
Լույսը բացվելուն պես Նանուկան ճանապարհ ընկավ հյուրանոցի աշխատակից վարորդի հետ, որը ճանապարհին նրան շատ վարժ ռուսերենով հարցեր էր տալիս, իսկ Նանուկան նրան պատմեց իր երազն ու Խարկով գնալու նպատակը։ Նանուկան պատմեց, որ մայրը հայ է, հայրը՝ վրացի, իսկ իր իսկական անունը Անի է, Անի Շենգելիա։ Պատմեց, որ Հայաստան երբեք չէր այցելի, եթե մայրը երազում նրան չխնդրեր Խարկով գնալ։ Պատասխանը վարորդին շատ զարմացրեց։
Մի քանի վայրկյան լռելուց հետո, վարորդն ասաց.
-Ես գիտեմ թե ինչո՞ւ է մայրդ քեզ այնտեղ ուղարկել, Անի, գիտեմ…
Նանուկան զարմացած նայեց վարորդին.
-Հասնենք, կիմանաս, Անի, հասնենք՝ կիմանաս:
Խարկովը կիսաամայի գյուղ է, որտեղ գրեթե շունչ չկա: Նրանք քայլում էին գյուղով, երկուսն էլ լուռ էին, Նանուկան հայացքով անընդհատ ինչ-որ բան էր փնտրում, ինչ-որ խորհուրդ, բայց այդպես էլ չէր հասկանում թե ի՞նչ։
Վարորդը և Նանուկան կանգնել էին գյուղի եզրագծին, որտեղ բաժանվում են երկու երկրները՝ Հայաստանն ու Թուրքիան. լռության մեջ միայն քամու ձայնն է լսվում։
-Անի,-ասաց վարորդը և մի պահ լռելով շարունակեց,-տեսնո՞ւմ ես այն ավերակները:
-Այո,- պատասխանեց Անին:
-Անի, այդ ավերակներն Անին է, այդ ավերակները դեռ կան, նշանակում է՝ մենք դեռ կանք՝ թեկուզ անհաս վայրում, դա մեր մեջ լույս է վառում, որ ամեն ինչ դեռ կորած չէ, չէ՞ որ դա մեր քաղաքն է, Անի։
Անին երկար նայում էր Անիի ավերակներին, և աչքերից արցունքներ էին հոսում: Միակ բառը, որ Անին կարողացավ ասել, հետևալն էր.
-Մամ…
Նանուկային թվում էր, որ ինքը գտել է իրեն, որ լույս է վառվել հոգում, որ այն ինչ փնտրում էր, ամենևին էլ օվկիանոսից այն կողմ չէ, ոչ էլ մանգոյի չկտրված լինելու մեջ, այլ՝ իր հոգում, իր մեջ։
Կարծես երկար տարիներ խամրած լամպը հանկարծակի վառվեր, ու Նանուկան, որն արդեն իրեն նաև Անի էր զգում, ասես բոլոր կողմերից իրեն ուղղված լույսից տեսներ ու հասկանար, որ ինքը մեկ ամբողջություն է, որը գիտի թե ինքն ով է։
Նանուկան Թբիլիսի վերադարձավ գիշերով, իր հայ բարեկամներին այդպես էլ չտեսակցելով, թողնելով դա հաջորդ այցին։
Դղյակների փողոցում ինչպես միշտ լուռ էր։ Անիչկան երիցուկների փունջը դույլով դրել էր Նանուկայի դռան դիմաց։
Իսկ առավոտյան Անի Շենգելիան, ծնողների գերեզմանին այցելելուց հետո, Գերոգիի արվեստանոց գնաց՝ մի մեծ տոպրակ հայկական լավաշով, ու ոչ թե Ալազանիի հովտում աճեցրած խաղողի, այլ Արարատյան դաշտավայրի քաղցրահամ գինով։
Նանուկան այլևս Անի Շենգելիան էր, որը հերթական արևադարձային մանգոն փնտրելու ու Վեգասի փոխարեն՝ ընտրեց հայկական լավաշը կիսել Գեորգիի հետ։
Ասպրամ Սարատիկյան